Chrystus z duszą na ramieniu.

Przebrnąłem przez opasłe tomisko A. Domosławskiego "Kapuściński non-fiction".
I sam już nie wiem czy warto było brnąć.

W końcu jednak zaczynam chyba rozumieć wzór wymyślony przez autora biografii: fiction + non fiction = non fiction.
Wzór jest niezwykle logiczny, to fakt.

Wcześniej, wolałem oczywiście „fiction”. Nawet czytając dobrą – jak mi się wówczas wydawało - książkę B. Nowackiej i Z. Ziątka „Ryszard Kapuściński. Biografia pisarza” umacniałem się w tworzonej i umacnianej na własny użytek „fiction”.

Artur Domosławski w sposób brutalny (fakty, jak widać zawsze muszą być brutalne) zburzył pomnik, przed którym latami składałem ofiarne wota. Cieszę się, że to zrobił. Teraz dostrzegam jak wielki błąd bałwochwalstwa popełniałem. Nie pisałem co prawda pochwalnym wierszyków sławiących owoce pracy Mistrza. Nie namawiałem innych do składania samokrytyki jeśli niedostatecznie cenili Jego twórczość. Jednak zawsze ufałem w podawaną przez Niego wersję wydarzeń i jego słowa. Wierzyłem w każdy wers, nawet gdy dobiegały mnie medialne słuchy, że to licentia poetica.

Oczyszczony skutecznie i wyleczony przytłaczającą faktografią z fałszywych wyobrażeń teraz już mogę cenić Go szczerze i w pełni świadom. Dziękuję serdecznie Panu Domosławskiemu, że z takim wdziękiem i delikatnością zajrzał do ubikacji, alkowy i teczek Ryszarda Kapuścińskiego.

Dziękuję, że w swojej ‘non-fikcyjnej’ pracy dyskretnie nie podał wielu nazwisk, chcąc pewnie zachować na przykład prywatność i intymność kochanek Kapuścińskiego. To niezwykle dżentelmeńska postawa poszukiwacza PRAWDY. Delikatność wybiórcza jednak, jak się zdaje.

Dziękuję, za psychologicznie prawdopodobny wywód na temat tego jak to młody reporter marzy o tym by zostać pisarzem, a spełniony już pisarz pragnąłby zostać myślicielem.
Jakież to ujmujące - potrafić tak głęboko wejrzeć w cudzą duszę!

Dziękuję, że autor ukazał mi zakompleksionego wiecznie chłopaczka z prowincji, który nie wie jak się zachować podczas odczytu z czytelnikami. To właśnie kompleksy sprawiły przecież, że musiał sobie dopisać legendę o długiej drodze jaką pokonał od pińskich pastwisk do.... No właśnie – jak delikatnie zauważa autor nie dostał przecież literackiego Nobla. A tak go pewnie pragnął i o niczym innym nie marzył.

Nie dziękuję bynajmniej za wątek biografii politycznej, ponieważ nigdy pewnie nie dane mi będzie zrozumieć (a co dopiero mówić o ocenie) wyborów moralnych, które wtedy podejmować musieli intelektualiści. I tak jest przecież wielu takich, którzy doskonale wiedzą co było słuszne, a co nie. A coraz większa ich ilość pojawia się wśród tych urodzonych już nie tylko w latach 60-tych, 70-tych ale nawet 80-tych i 90-tych. Oni wiedzą co jest dobre i z ich perspektywy ocena może być tylko jedna.

Biografia A. Domosławskiego to praca szydercza. Pomimo pozornej rzetelności (bardzo ciekawe są oryginalne PAP-powskie depesza) i raczej zbędnej objętości z każdej jej strony przebija intencja autora. Praca przypomina współczesne „sądy” wygłaszane przez co poniektórych naszych polityków, sądy w których twardymi dowodami mają być własne projekcje i mętne zaledwie poszlaki.

Taktyka podgryzania kostek, czyli próba tropienia Kapuścińskiego na nieścisłościach i „ubarwieniach” czy „konfabulacjach” przy budowaniu pozorów szacunku wobec niego czy pozornym zachowywaniu „obiektywności” jest po prostu śmieszna.

Autor zawzięcie próbuje dowodzić jak wiele się Kapuścińskiemu nie udało. Skąd my to znamy? Oczywiście z maniery przyjmowanej do ocen naszych sportowców. Kiedy jest złoty medal, są łzy w oczach, ściśnięte gardło i kwiaty. Kiedy jednak wynik jest nie taki jakiego MY oczekujemy (bo nie dostał Nobla...), następuje szukanie dziury w całym. Bo zawiedli nasze marzenie o Wielkości, która jest nam przecież dana.

Mam wrażenie, że cała książka to chaotyczne didaskalia. Przekonany też jestem, że powstała zbyt wcześnie, że napisana została w zbyt dużym pośpiechu. Idąc sposobem rozumowania autora: „Może na jakieś zamówienie?”. Kto wie?

Właściwie to było takie zamówienie: zamówienie publiczne. Każdy przecież musi być zlustrowany. Inna rzecz, że kwiaty na grobie Kapuścińskiego wciąż jeszcze pachną. Czy to nie najlepszy moment na ustanowienie „właściwej” optyki dla kolejnych – bardziej już chłodnych (także w ocenach) biografów?

Teza całej książki jest czytelna: Kapuściński był, jaki był bo całe życie się bał, że go zdemaskują jako byłego komunistę, a później TW. W tym sensie autor udowodnił swój wzór. Kapuściński jeszcze przed przyjściem na świat musiał wiedzieć o biografii, która zostanie spisana (był przecież reportem wysłanym przez Najwyższego Naczelnego do zdania relacji, z tego, co się tutaj dzieje).
Predestynowany do bycia figurą tragiczną musiał wypełnić swoją miarę. Od pierwszego oddechu do ostatniego tchnienia musiał też żyć tak by dopasować się do ram ciosanych żmudnie przez Pana Domosławskiego.
Taki Chrystus z duszą na ramieniu.

Po przeczytaniu tego wybitnego dzieła antybiograficznego – i zarazem lamentu nad ludzką niedoskonałością niedoszłego Noblisty - inaczej teraz patrzę na Kapuścińskiego.
Z jeszcze większym szacunkiem i sympatią.

W jego ciepłym uśmiechu zachowanym na zdjęciach nie dostrzegam też chęci zaczarowania świata i próby odwrócenia uwagi od błędów i wypaczeń własnej młodości ale rzadką dziś, prawdziwie dojrzałą mądrość.

Tak na marginesie: idąc po linii interpretacji autora biografii – może następne śledztwo dotyczyć powinno uśmiechu Jana Pawła II – był jeszcze bardziej życzliwy, cóż więc za demony mogły się za nim skrywać?